مرتضی ممیز، یکی از بنیان‌گذاران رشته گرافیک در دانشکده هنرهای زیبا و انجمن صنفی گرافیک ایران، به لقب “پدر گرافیک ایران” شناخته می‌شود. او با نوآوری‌های فراوان و بهره‌گیری از تکنیک‌های جدید، به یک گرافیست مولف و دارای سبکی خاص تبدیل شد. ابداعات او تفکرات رایج در جامعه را نسبت به رشته گرافیک تغییر داد. در ادامه، با زندگینامه‌ی هنرمندی به نام مرتضی ممیز، بنیان‌گذار گرافیک معاصر ایران، آشنا خواهید شد.
تحصیلات
مرتضی ممیز در دوره‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۴ به تحصیل در رشته نقاشی در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران پرداخت و سرانجام در سن ۲۹ سالگی موفق به کسب مدرک کارشناسی شد. دلیل تأخیر در اخذ مدرک او می‌تواند از طریق مشغولیت در آتلیه بهرامی روشن شود. ممیز در آتلیه بهرامی، اولین پروژه‌های حرفه‌ای خود را انجام داد، از جمله طراحی جلد کتاب و لوگوی خود. این تجربه، در حالی که هنوز دانشجوی نقاشی بود، وی را به عرصه گرافیک وارد کرد.
پس از اتمام دوره کارشناسی، مرتضی ممیز به فرانسه رفت و در مدرسه هنرهای تزئینی پاریس در رشته طراحی غرفه و معماری داخلی تحصیل کرد.
دوستان و همکاران مرتضی ممیز
مرتضی ممیز در زمان تحصیل و فعالیت‌های حرفه‌ای خود با هنرمندانی بزرگ مانند سهراب سپهری، آیدین آغداشلو، محمد احصایی، پرویز کلانتری و چنگیز شهوق آشنا شد. این هنرمندان نمایانگر نسل طلایی هنرهای تجسمی معاصر ایران بودند و همکاری‌های ممیز با آنها او را به عنوان یکی از بزرگترین گرافیست‌های ایران تثبیت کرد.
ازدواج
در پاریس، مرتضی ممیز با همکار و آینده‌ی همسرش، فیروزه صابری آشنا شد. فیروزه صابری یک دانش‌آموخته ادبیات فرانسه بود و در زمینه کلاژهای پارچه‌ای فعالیت می‌کرد. متأسفانه، او در سال ۷۵ به دلیل ابتلا به سرطان از دنیا رفت.
بازگشت به ایران و تأسیس رشته گرافیک در دانشگاه
پس از بازگشت به ایران، مرتضی ممیز طرح ایجاد رشته گرافیک در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران را مطرح کرد که با پذیرش مقامات دانشکده به اجرا درآمد. او در طول سال‌ها تدریس در این دانشکده و سپس در دانشکده هنرهای تزئینی و دانشگاه فارابی فعالیت کرد و دانش خود را به دانشجویان منتقل کرد. او رشته گرافیک را به عنوان یک رشته مستقل و خلاقانه معرفی کرد و مسیر جدیدی را برای دانشجویان هنر ایران باز کرد.
آشنایی با شاملو و همکاری در مجله کتاب هفته
یکی از افرادی که در دوران حرفه‌ای مرتضی ممیز با وی آشنا شد، احمد شاملو، پدر شعر سپید بود. در دهه ۴۰، گرافیست‌ها در مجلات به عنوان تکنیسین‌هایی فعال بودند و فعالیت‌های آنها معمولاً خلاقانه نبود. در آن زمان، احمد شاملو مجله “کتاب هفته” را منتشر می‌کرد و از مرتضی ممیز دعوت به همکاری در طراحی و تصویرگری مجله نمود. این همکاری اهمیت زیادی در زندگی حرفه‌ای ممیز داشت و وی را به عنوان یک گرافیست با سبک منحصر به فرد در جامعه هنری و فرهنگی شناخته و تثبیت کرد. از آن پس، ممیز به عنوان الگویی برای گرافیست‌های جوان در ایران شناخته می‌شد.
نظرات موافقان و منتقدان مرتضی ممیز
اگر چه مرتضی ممیز یکی از برجسته‌ترین هنرمندان گرافیک ایران بوده و آثار بسیاری خلق کرده است که به شناخته‌شدگی وی کمک کرده‌اند، اما همچون هر هنرمند دیگری، او نیز مواجه به انتقادات بوده است. این انتقادات به مواردی مختلف مرتبط می‌شوند، از جمله:
1. تغییرات در روند گرافیک ایران: برخی از منتقدان ممیز معتقدند که تغییراتی که او در روند گرافیک ایران ایجاد کرده، به نوعی از جنبه‌های سنتی و مرسوم این رشته هنری کاسته و به سمت تکنیک‌های جدید و آزادتر رفته است. این تغییرات ممکن است به نظر برخی به شکل‌ها و استایل‌های جدیدتر و آزادتر وارد شده باشند که ممیز به عنوان یک گرافیست مولف و سازنده به آنها پیشنهاد داده است.
2. مسائل مدیریتی: به عنوان یک مدیر و مسئول تدریس در دانشکده‌ها و هنرستان‌ها، ممیز باید با مسائل مدیریتی و آموزشی مختلف روبه‌رو شده است. انتقاداتی ممکن است به عنوان مسائل مدیریتی در دوره‌های تدریس و رهبری‌اش مطرح شده باشند.
تنوع در آثار: برخی از منتقدان ممیز ممکن است انتقاد کنند که تنوع کافی در آثار وی وجود ندارد یا که ممیز به تمام ابعاد و انواع گرافیک توجه کافی نکرده است.
از سوی دیگر، موافقان ممیز نیز به وی نگاه‌های مثبت دارند و از دستاوردها و افتخارات وی سخن می‌گویند. این افراد ممکن است به مواردی اشاره کنند از جمله:
تأسیس رشته گرافیک در دانشگاه: ممیز تأسیس رشته گرافیک در دانشگاه تهران را پیشنهاد داده و این اقدام به تربیت نسل‌های جدید گرافیست‌ها در ایران کمک کرده است.
برگزاری نمایشگاه‌ها و جشنواره‌ها: ممیز نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های بسیاری در ایران و خارج از کشور برگزار کرده و تبادل فرهنگی و هنری را ترویج کرده است.
افتخارات و جوایز: وی دریافت جوایز متعددی از جمله جایزه بهترین طراحی کتاب کودک را به دست آورده است که نشان از توانایی‌های هنری و طراحی او دارد.
مرتضی ممیز با وجود انتقادات و مخالفان، به عنوان یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین گرافیست‌های ایران شناخته می‌شود و میراث هنری و فرهنگی وی برای جامعه هنری ایران بسیار ارزشمند است.
تاریخ هنر ایران پر از نام‌های معتبری است که اثراتی بر جا گذاشته‌اند. برخی از آنها به دلیل استعدادهای شگفت‌انگیزشان، برخی به دلیل ایجاد سبک‌ها و مکتب‌های جدید در هنر. مرتضی ممیز، مانند دیگران، یکی از آن اسامی برجسته است که به عنوان پدر گرافیک ایران شناخته می‌شود.
تایید او به عنوان پدر گرافیک ایران از آن جهت نیست که او لوگوها و نمادهای مشهوری برای ایران طراحی کرده باشد، بلکه به خاطر مشارکت فراوان و دستاوردهای بزرگش در عرصه‌ی طراحی، پوستر و نگارش مقالات است. مرتضی ممیز نمایانگر گرافیک نوین است، چرا که او توانسته است این هنر را از یک تکنیک ساده در مجلات دهه ۴۰ به یک رشته‌ی چند وجهی و خلاقانه تبدیل کند. وی به عنوان کسی شناخته می‌شود که راهی نو برای هنرمندان نسل‌های آینده در ایران باز کرده است.
زمان کودکی و نوجوانی
مرتضی ممیز، هنرمند گرافیک، تصویرگر و پژوهشگر هنر، در تاریخ چهارم شهریور ۱۳۱۵ در محله‌ی مولوی تهران متولد شد. پدرش محمدعلی و مادرش خانم کوچک نام داشتند. استعداد و تابعیت وی در زمینه‌ی هنر و طراحی از سنین کودکی آشکار بود.
در دوران نوجوانی، مرتضی ممیز از طریق کتابخانه‌ای که به سفارت لهستان وابسته بود، با مجلات لهستانی و جهانی گرافیک آشنا شد. در آن دوران، هنر لهستان در اوج خود بود و از سبک‌های معمولی در اروپا جلوتر رفته بود. این آشنایی به عنوان یک نقطه عطف در زندگی او شمار می‌آید و او را به سمت رشته‌ی گرافیک کشاند. ممیز در همان دوران به نوشتن و تصویرکشی برای کمک به تامین مخارج خانواده‌اش پرداخت، اما مشکلات مالی او را از دنبال کردن علاقه اصلی‌اش که طراحی بود، منصرف نکرد.
|
